Wewnętrzne dzikie dziecko. Wywiad z Luną Carmoon

Skarby opowiadają o dziewczynie wychowywanej przez patologiczną zbieraczkę. Pełnometrażowy debiut brytyjskiej twórczyni Luny Carmoon to film inicjacyjny zaprzeczający logice dorastania albo też kino dziecięce dla dorosłych, jak mówi sama autorka. Karolina Kostyra rozmawia z reżyserką o pasjach i lękach niedorosłości.

KK: Zbieractwo jest czasami określane jako ekstremalna forma kolekcjonerstwa. Kolekcjonowałaś coś jako dziecko? A może nadal jesteś kolekcjonerką?

Kiedyś kolekcjonowałam szklane kulki do gry i gumowe piłeczki; sensoryczne matowe i zimne. Bawiłam się nimi na dywanie. No i miałam jeszcze traszki w ogrodzie, trzymałam je w misach zlewozmywakowych. Uwielbiałam traszki! A teraz zbieram przede wszystkim znajomości z ciekawymi ludźmi. I to moje prawdziwe skarby.

KK: Wiem, że jesteś kinofilką i zdarzało ci się oglądać kilka filmów dziennie. Czy to też może być forma kolekcjonowania?

Po prostu musiałam oglądać filmy. Pielęgnowałam eskapizm przez zbieranie dziesiątek filmów. Zrywałam się ze szkoły, żeby wczołgać się do wilgotnej jaskini stworzonej z kołdry. Tam oglądałam filmy – było przytulnie i bezpiecznie. To był dla mnie ratunek, kiedy byłam gnębiona w szkole.

KK: Czytałam, że jesteś miłośniczką Na samym dnie Jerzego Skolimowskiego. Czy mógłbyś powiedzieć coś więcej o swoich filmowych inspiracjach?

Kocham brytyjskie kino lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. W tym momencie patrzę na plakat Na samym dnie na mojej ścianie! Ostatnio byłam w BFI na kilku sesjach Q&A ze Skolimowskim i wtedy też po raz pierwszy obejrzałam wspaniały Walkower. Poza tym lubię wczesną twórczość Allison Anders: Czekam na ciebie w Laramie i Moje szalone życie. Ważnym momentem w moim nastoletnim życiu było też przebieranie się za dorosłą kobietę, żeby kupić dozwoloną od lat osiemnastu płytę DVD z Benny’s Video Hanekego. Nabycie tego towaru naznaczyło mnie na całe życie (śmiech). Ciągle polowałam na filmy, które pokazywały zepsucie w tym, co zwyczajne. Kiedy moje ciało zmieniało się w straszny i szybki sposób, filmy jakoś to odzwierciadlały. Oddawały też uczucia, które ciężko opisać, ale dotyczą nas wszystkich – te niemal boskie doznania. Kieślowski i jego Dekalog czy Podwójne życie Weroniki też były inspiracją dla Skarbów.

KK: Przy okazji Skarbów chciałam zapytać o przedmioty. W książkach i filmach dziecięcych często pojawiają się ożywione rzeczy. Myślisz, że dzieci i dorośli mają odmienne podejście do przedmiotów?

Tak, w tym sensie, że dzieciństwo jest dzikie na swój własny sposób. Kiedy jesteś dzieckiem, masz czas na podążanie za zmysłami bez poczucia wstydu. Nikt cię nie pogania, więc ciągle szukasz nowości. W dorosłym życiu niewiele dotykamy czy smakujemy po raz pierwszy. A powinnyśmy jakoś trzymać się tych doznań, choćby dotykając przyjemnie jedwabistych ubrań w sklepach albo bawiąc się gładkimi foliówkami. Każdy lubi zresztą dotykać owoców albo dziurkować plastik na zgrzewkach wody. Robienie takich rzeczy pomaga zachować wewnętrzne dzikie dziecko.

KK: Pozostając przy wątkach dzieciństwa i inicjacji: kilka dni temu obejrzałam W głowie się nie mieści 2. To rzecz jasna coś zupełnie innego niż Skarby, ale Pixar sprawił, że pomyślałam o jednym z tematów twojego filmu – o wstydzie. Wstyd i upokorzenie odgrywają istotną rolę w historiach o dorastaniu. W teen movies dziewczęta i chłopcy regularnie znajdują się w kłopotliwych sytuacjach i muszą jakoś poradzić sobie z upokorzeniem. Uczą się, że karą za niewłaściwe zachowanie jest wstyd. Natomiast bohaterka Skarbów wydaje się tracić poczucie zażenowania. Jest wręcz bezwstydna – bardziej jak dziecko, a nie nastolatka.

Dokładnie tak. Maria ma w sobie coś z dziecięcego ducha Blaszanego bębenka. Ale kiedy wpadasz w sidła depresji czy załamania, nic cię nie obchodzi. Myślisz o sobie i wiesz, że nikt cię nie zrozumie. Wraz z tym przychodzi luksus robienia czegokolwiek, bez troszczenia się o konsekwencje. Pamiętam, że kiedy zmarła moja babcia i grałam akurat w hokeja w szkole, na boisku pojawiła się dziewczyna, która od lat mnie gnębiła. Tego dnia zapomniała ochraniaczy, a ja wykorzystałam swoją żałobę, żeby się zemścić i zdzieliłam ją w kolana. Nauczycielka zapytała, co ja najlepszego zrobiłam i powiedziałam tylko: „Właśnie umarła moja babcia”. Wtedy to była właściwa odpowiedź. Dla dziewczynek wstyd zaczyna się bardzo szybko: jesteśmy seksualizowane i nadzorowane od wczesnego wieku. Dziewczyna, na której wzorowana jest postać Laraib, zawsze powtarzała mi, że wstyd to strata energii. I myślę sobie, że Maria może być sobą również dlatego, że kobiety wokół akceptują jej bezwstydne, obrzydliwe cechy.

KK: Zmysł węchu odgrywa ważną rolę w tej historii. Czy możesz opisać tym, którzy jeszcze nie widzieli Skarbów, jak pachnie twój film?

To taki zapach, jaki wydzielają latem wszystkie śmietniki. Niezależnie gdzie się znajdują i co zawierają, w gorący dzień każdy kubeł wydziela tę samą woń. Z ludźmi jest podobnie. Każdy ma swoje traumy, ale – tak jak Maria i Michael – jesteśmy w stanie wywąchać osobniki podobne do nas. A na planie Skarbów w tajemnicy przed wszystkimi rozpylałam perfum Secretions Magnifique, który miał kojarzyć się z przeszłością (nuta zapachowa perfum: sperma, krew, ślina, pot – K.K.)

KK: Numer magazynu, dla którego przygotowujemy ten wywiad, poświęcony jest żeńskim wydaniom potworów. Czy jest jakiś filmowy potwór, którego darzysz szczególną sympatią? Albo taki, którego wyjątkowo się boisz?

Nigdy nie zapomnę, kiedy jako dziewczynka oglądałam Misery z moją babcią! Kathy Bates to dla mnie ikoniczny potwór. Przypomina mi się jeszcze Monster z Charlize Theron. Szczerze mówiąc, rzadko mam jednak wrażenie, że kobiety są naprawdę potworne. Zawsze czuję, że za ich złością, kryje się solidny motyw. Chyba jestem po prostu dziewczęcą dziewczyną (śmiech).