Czy można z dziećmi oglądać perły z lamusa? (Filmowe piegi Pana Kleksa)

Na potrzeby przygotowania materiału do projektu Filmowe piegi Pana Kleksa udało mi się porozmawiać z Mariuszem Palejem, reżyserem filmów dla młodego odbiorcy, takich jak Za niebieskimi drzwiami (2016), czy Czarny młyn (2020). Zapytany o to, dlaczego jest reżyserem filmowym, opowiedział o swoim młodzieńczym doświadczeniu urywania się ze szkoły, by oglądać filmy na Krakowskim Festiwalu Filmowym. Wspominał też o tym, że wszystko odbywało się za zgodą jego mamy, która wypisywała mu zwolnienia z lekcji.

Idąc dalej tym tropem, możemy nawiązać do filmu Cinema Paradiso, w którym młody Toto spędza całe dni na oglądaniu filmów. Takich przykładów w kinie znajdziemy bardzo wiele. Okazuje się bowiem, że młodzieńcze doświadczenie obcowania z ruchomym obrazem dla wielu twórców i twórczyń okazywało się siłą pchającą ku indywidualnemu tworzeniu własnego języka filmowego.

• 

Oglądanie filmów przeważnie odbywa się w jakiejś wspólnocie. To w niej powstają i są odkrywane jednostkowe gusta i guściki. Jeśli sami kochamy kino i chcielibyśmy przekazać tę miłość naszym bliskim, nie ma nic lepszego niż kreowanie wspólnego doświadczania oglądania filmów. Piszię tutaj o kreowaniu, ale tak naprawdę mam na myśli wprowadzanie lub nawet opowiadanie o naszych własnych fascynacjach lub odkrywaniu nowych rzeczy, właśnie dzięki otwieraniu się na kino dla młodego widza.

Na szczęście mamy w czym wybierać i sama strasznie się cieszę, że jest coraz więcej projekcji – w coraz większej ilości kin – do oglądania razem z młodymi widzami. W tej wielości można znaleźć własną ścieżkę lub najpierw zdać się na przygotowane pakiety czy rozwiązania tematyczne. Najlepiej oczywiście zacząć od śledzenia programów festiwalowych takich jak: Kinodzieci. Kino w trampkach, czy najstarszy polski festiwal AleKino!. Wiele pozycji festiwalowych trafia później do programów różnych kin studyjnych.

Najważniejsze w przekazywaniu zachwytu nad sztuką filmową jest dla mnie jednak wspólne chodzenie do kina i rozmawianie o tym, co się zobaczyło. Dlatego wspólnie ze swoim synem rozpoczęłam naszą filmową podróż od oglądania tego, co mnie samą kiedyś ciekawiło. Z takiego właśnie myślenia o kinie narodził się projekt filmowo-edukacyjny Filmowe piegi Pana Kleksa. Pozbierałam w nim swoje „perły z lamusa” i zastanowiłam się, jak mogłabym je na nowo ograć, by móc opowiedzieć o nich innym, młodszym widzom. Przyznaję, niektóre z 10 tytułów opracowanych w ramach projektu, takie jak: Akademia pana Kleksa, Podróż za jeden uśmiech,  Klub Włóczykijów i tajemnica dziadka Hieronima, Zima w dolinie Muminków, Panna Nikt, Czarne stopy, Jacek i Placek, czy Tato nie bój się dentysty nie należą do hitów minionej epoki, ale stanowią dla mnie wartość sentymentalną, o której chciałabym opowiedzieć. Mam nadzieję, że ten sentyment, okraszony wiedzą filmoznawczą i współczesnymi metodami edukacyjnymi, zasmakuje niektórym młodym widzom.

• 

Na Filmowe piegi Pana Kleksa składa się 10 prezentacji multimedialnych zbudowanych wokół każdego z tytułów. Do każdej nagrałam krótki wstęp do odtworzenia przed filmem, a niemal w każdej z nich znajduje się materiał wideo oparty o rozmowę z wybraną twórczynią lub twórcą. Moimi gościniami i gośćmi byli: 

Andrzej Korzyński – twórca muzyki do filmu Akademia pana Kleksa

Maciej Gryzełko – montażysta, twórca teledysków

Tomasz Tarasin – operator świateł w filmie Czarne stopy

Magdalena Gałysz – asystentka reżysera w filmie Jacek i Placek

Dorota Stalińska – aktorka dubbingująca w filmie Jacek i Placek

Małgorzata Domin – producentka filmu Klub włóczykijów i tajemnica dziadka Hieronima

Kryspin Pluta – reżyser i scenarzysta filmu Optimista

Radosław Piwowarski – scenarzysta filmu Panna Nikt

Eugeniusz Gordziejuk – asystent operatora kamery w filmie Tato, nie bój się dentysty

Mariusz Palej – reżyser filmu Za niebieskimi drzwiami

Krystyna Kulczycka – asystentka reżysera w filmie Zima w dolinie Muminków

Proponuję właśnie od tych elementów zacząć wspólne rozmawianie o danym filmie po seansie. To przecież oni, bohaterki i bohaterowie moich wywiadów, stały i stali najbliżej momentu wykluwania się dzieła filmowego. Wiedzą o nim bardzo dużo i potrafią opowiadać o tym godzinami. Film w swoim ekranowym wymiarze ma kilkadziesiąt minut, które poprzedzają miesiące, a nawet lata przygotowań. Odkrywając tajemnicę tego, czego nie widać na ekranie, zyskujemy dodatkowe preteksty do rozmowy, wymiany myśli i odkrywania cząstek wzbudzających w nas fascynację i zainteresowanie danym tytułem. Przyznam szczerze, że mnie samej ten etap projektu sprawiał najwięcej radości.

• 

Część każdej z prezentacji poświęcony jest też na opisanie aktywności, jakie można wykonywać w grupie widzów. Skorzystać z nich mogą edukatorki i edukatorzy na co dzień pracujące i pracujący z filmem w szkołach, świetlicach, czy domach kultury. Ważną częścią konstruowania przeze mnie treści w projekcie było ich nakierowanie na różnorodne ukontekstowienie pozwalające na wielowątkowość powiązań, jakie możemy „zrobić” z filmowymi elementami, przy jednoczesnym przekazywaniu wiedzy filmoznawczej. Dlatego też każdą z prezentacji możemy wykorzystać jako całościową propozycję pracy z filmem lub wybranie interesujących nas w danym momencie fragmentów.

Projekt Filmowe piegi Pana Kleksa powstał z potrzeby dzielenia się pasją oglądania i opowiadania o filmach. Jest niejako kontynuacją wcześniejszej inicjatywy patrzbajtel.kinodzieci.info, poświęconej kinu dla młodego widza i tworzonej na Górnym Śląsku. Całość materiałów dostępna jest na wolnej licencji (CC-BY-NC-ND 4.0.) na stronie kinodzieci.info

Projekt zrealizowałam dzięki stypendium twórczemu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2020 roku. Autorką grafik jest Aneta Ozorek.

Autorka projektu – Agata Hofelmajer-Roś